Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych ma istotne znaczenie nie tylko na komfortu wykonywanych czynności zawodowych, ale przede wszystkim dla zdrowia i życia pracowników. Znajomość zasad BHP i cykliczna aktualizacja wiedzy w tym zakresie jest obligatoryjna i regulowana przepisami prawa.
Pracodawca jest zobowiązany do regularnego organizowania szkoleń BHP dla pracowników energetyki. Najważniejsze zasady określone są w Rozporządzeniu Ministra Energii z 28 sierpnia 2019 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych.
Praca przy urządzeniach energetycznych musi odbywać się zgodnie z instrukcją eksploatacji. Instrukcje eksploatacji przygotowywane są przez wykwalifikowane jednostki organizacyjne, między innymi Stowarzyszenie Polskich Energetyków. W instrukcji eksploatacji musi zostać zawarta przede wszystkim charakterystyka urządzenia oraz opis wszystkich układów. Konieczne jest zamieszczenie opisu obsługi urządzenia oraz postępowania na wypadek awarii, a także dołączenie niezbędnego zestawu rysunków. W instrukcji należy zawrzeć wymagania konserwacyjne, przepisy przeciwpożarowe, zasady organizacji stanowiska pracy oraz identyfikację zagrożeń.
Praca przy urządzeniach energetycznych może być wykonywana tylko i wyłącznie przez osoby uprawnione i upoważnione. Muszą one posiadać niezbędne kwalifikacje zawodowe, które są nadawane w wyniku zdania egzaminu państwowego. Konieczne jest prowadzenie rejestru osób upoważnionych oraz zakresu i czasu trwania ich upoważnienia.
Praca przy urządzeniach energetycznych może odbywać się tylko w miejscach do tego przystosowanych i prawidłowo oznaczonych. Obiekty energetyczne muszą być odpowiednio oznakowane, a urządzenia energetyczne nie tylko oznakowane w sposób umożliwiający ich identyfikację, ale także zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych.
Praca przy urządzeniach energetycznych jest możliwa po uprzednim wykonaniu czynności sprawdzających oraz zapewnieniu odpowiednich środków ochronnych. Należy w pierwszej kolejności sprawdzić, czy stężenie par i cieczy nie przekracza dopuszczalnych wartości i nie stwarza zagrożenia dla zdrowia. W przypadku występowania zagrożenia należy je usunąć lub zaopatrzyć się w odpowiednie środki ochronne, których wykaz musi zostać zawarty w instrukcji eksploatacyjnej. Wszystkie wyniki pomiarów muszą być rejestrowane.
Praca przy urządzeniach energetycznych w przestrzeniach zamkniętych może być wykonywana w temperaturze nie większej niż 40°C. Zaliczamy do nich kotły, komory, kanały, rurociągi. Przekroczenie tej temperatury jest możliwe tylko w przypadku usuwania awarii. Stanowiska pracy nie mogą być wystawione na działanie izotopowych źródeł promieniowania.
Prace przy urządzeniach energetycznych do magazynowania paliw można przeprowadzać tylko opróżnieniu instalacji i odcięciu dopływu paliwa. Analogicznie – przy urządzeniach cieplnych konieczne jest odcięcie dopływu czynnika grzewczego, a przy instalacjach hydrotechnicznych po zamknięciu dopływu wody. Strefy prac, które wymagają wyłączenia urządzeń lub instalacji z ruchu muszą zostać prawidłowo oznakowane.
Prace przy nieosłoniętych urządzeniach i instalacjach elektrycznych pod napięciem wymagają zachowania określonych odstępów w powietrzu. Wyznaczają one zewnętrzną granicę strefy prac. Minimalne odstępy uzależnione są od napięcia znamionowego urządzenia. Przykładowo, instalacja o napięciu nie większym niż 3kV wymaga zachowania minimalnego odstępu 60 mm dla prac pod napięciem i 1120 mm dla prac w pobliżu napięcia. Urządzenia odłączone od napięcia należy zabezpieczyć przed jego przypadkowym załączeniem i uziemić.
Prace szczególnie niebezpieczne dla zdrowia lub życia ludzkiego wymagają wystosowania przez przełożonego pisemnego polecenia. Muszą być wykonywane przez co najmniej dwie osoby. Zaliczamy do nich między innymi prace wewnątrz przestrzeni zamkniętych, w strefach zagrożonych pożarem lub wybuchem, w pobliżu nieosłoniętych urządzeń elektroenergetycznych, w obiegach wody czy w wykopach.
Prace przy urządzeniach energetycznych mogą być wykonywane po przygotowaniu i przekazaniu strefy pracy. Do czynności przygotowawczych zaliczamy ustalenie kolejności przeprowadzania prac, uzyskanie niezbędnych zezwoleń, oznaczenie strefy pracy, właściwy dobór osób i poinformowanie ich o ewentualnych zagrożeniach, zapewnienie właściwych środków ochrony indywidualnej (odzież, obuwie, narzędzia) oraz ustalenie sposobu łączności i alarmowania.